سبک آذریAzeri style

[معصومه نادعلی]

پردیس فناوری کیش _طرح مشاوران ومتخصصان مدریت گروه فنی و مهندسی
سبک اذری چیست؟

از آمیزش ویژگی هاي معماري مرکز ایران و جنوب با سنت ها و روش هایی
که ازروزگاران کهن بومی آذربایجان شده بود ، شیوه معماري آذري شکل
گرفت.



سرزمین آذربایجان در معماري
ایران در رده نخست اهمیت جاي
دارد.
چرا که سه شیوه معماري
ایران(پارسی ،آذري و اصفهانی )از
آنجا سرچشمه گرفته اند.

شیوه آذري داراي دو دوره است :


دوره نخست از زمان هولاگو و پایتخت شدن مراغه آغاز می شودو
دوره دوم آن از زمان تیمور و پایتختی سمرقند آغاز می شود .
که معماران بزرگی چون قوام الدین شیرازي و پسرش غیاث الدین و زین
العابدین شیرازي ، در خراسان بزرگ به کار گمارده شدند و سازنده ساختمان
هاي بزرگی در آنجا بودند .

خصوصیات معماري شیوه آذري



[list=1]
[*]پیمون بندي و استفاده از عناصر یکسان مانند کاربندي در سازه و آرایه (به دلیل نیاز

[*]به ساخت در زمان کوتاه)

[*]بهره گیري بیشتر از هندسه در طراحی معماري

[*]گوناگونی در طرح زیاد می شود .

[*]به وجود آمدن ” نهاز“ و ” نخیر“ یعنی بیرون زدگی در کالبد و فرو رفتگی ها در پلان.

[*]آن در ارسن شاه زند سمرقند بود . ۵ -ساخت آرامگاه ها با ارتفاع زیاد به همراه برون گرایی و با تهرنگ چهارگوشه که نمونه

[*]محور گرایی نیرومند .

[*]ارسن: مجموعه ساختمانی
[/list]
خصوصیات معماري در شیوه آذري

مدرسه الغ بیک در سمرقند ،مدرسه الغ
بیک در بخارا ، اثر معمار اسماعیل بن
محمد اصفهانی وجزییات نقشه مدرسه
در غوج ایوان.
تورفتگی و بیرون رفتگی اجزا به خوبی
دیده می شود .
( از معماري تیموري در ایران و توران

نیارش در شیوه آذري

[list=1]
[*]استفاده از چفد کلیل آذري

[*]استفاده زیاد ازچفد چمانه و شبدري

[*]-ساخت دیوارهایی به نام خشخاشی براي ساخت گنبد دو پوسته

[*]کاربندي ها براي پرکردن تویزه ها
[/list]
تفاوت شیوه رازی و ازری

در شیوه رازي آجرکاري ، نماسازي همراه با سفت کاري انجام می شد، در نتیجه ساختمان پایدارتر و
نماسازي آن ماندگارتر می شد .
اما در شیوه آذري ، نخست ساختمان با خشت یا آجر و سنگ لاشه یا کلنگی ، با شتاب و
به گونه زبره (بدون نما)سفت کاري می شد ، سپس آمود و نما سازي به آن افزوده می شد.

آرایه در شیوه آذري

[list=1]
[*]در این سبک کاربرد آجر کم شد و جایگزین آن کاشی (سفال لعاب دار ) و سفال نگارین با نگاره

[*]برجسته (مهري) شد.

[*]استفاده از کاشی هفت رنگ و کاشی خشتی باب شد .

[*]معرق کاري پیشرفت کرد.

[*]کاربندي

[*]گره سازي
[/list]
آثار و بناهاي مهم شیوه آذري

۱-گنبد مدرسه ضیاییه


۲ -گور احمد جام


۳ -گنبد امام رضا


۴ -گنبد سلطانیه


۵ -مسجد جامع ورامین


۶ -گنبد رکن الدین


۷ -مسجد ازیران


۸ -مسجد امیر چخماق

۹ – ارگ علی شاه


۱۰ – مسجد گوهر شاد

۱۱-بی بی خانم

۱۲ -هرات

۱۳ -مدرسه الغ بیگ

۱۴ -شیخ صفی

۱۵ -غیاثیه

۱۶-رصد خانه سمرقند

۱۷ -شاه زند

۱۸_تخت سلیمان

دوره دوم شیوه آذري


دوره دوم شیوه آذري از زمان تیموریان آغاز می گردد . ساختمان هاي زیادي
از این دوره در خراسان بزرگ به جاي مانده اند . یکی از بناهاي مهم
مسجد گوهرشاد است که در سال هاي ۸۰۸ تا ۸۲۱ قمري ساخته شد.

حرم امام رضا ( دوره دوم شیوه آذري)
معماري:


۱ -کهن ترین بخش آستان قدس است .
۲ -ساختمان چهار گوشه اي است که دو پهلوي آن نزدیک به ۱۰ متر است .
۳ -در جنوب غربی آن مسجد گوهر شاد و در شمال شرقی آن صحن عتیق ساخته شده است.
۴ -ارسن ، پس از به هم پیوستن این ساختمان ها ، داراي راستاي شمال شرقی به جنوب غربی
شده است .
۵ -صحن عتیق ۴ ایوان بزرگ دارد ( ۳ تاي آن به فرمان شاه عباس ساخته شده است .
۶ -صحن نو آن در دوره قاجار ( زمان فتحعلی شاه)ساخته شد .
۷ -در این مجموعه ، همه ویژگی هاي آذري به خوبی قابل مشاهده است

سازه:


۱ -گنبد دو پوسته دارد .
۲ -روي آهیانه گنبد ، دیوارك هایی به نام
خشخاشی کار شده و اربانه کشیده شده است .


آرایه:

۱ -معرق کاري
۲ -یزدي بندي در صحن هاي مختلف
۳ -آینه کاري



مسجد گوهرشاد:


معماري:


۱ -این مسجد داراي میان سراي چهار ایوانی است .
۲ -معمار این بنا استاد قوام الدین شیرازي است .
۳ -بخش بزرگی از ساختمان مسجد، گنبد خانه و ایوان
آن در چند دهه کنونی به کلی با بتن باز سازي شده
است.
۴ -شبستان ستون دار با طاق و چشمه .


آرایه:


۱ -نگار گله اي با خط بنایی در ایوان.
۲ -گره سازي درهم و ساده آمود شده در نماهاي آن