سیر تحولات فناوري اطلاعات در صنعت بانکداري

[رعنا کوزلی لاهرودی]

پردیس فناوری کیش- طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه حرفه‌ای امور بانکی

توسعه شگفت انگیز فناوري اطلاعات و ارتباطات و گسترش آن به بازارهاي پولی و بانکی جهان، علاوه بر تسهیل امور براي مشتریان بانک ها، روش هاي جاري بانکداري را متحول و دگرگون کرده است.

 فناوري پردازش، ثبت، نگهداري، تغذیه و تبادل اطلاعات مشتریان از جمله فناوري هایی است که به تدریج تکامل یافت و همراه با پیشرفت فناوري اطلاعات و ارتباطات تحولات شگرفی را در نظام بانکداري موجب شد. این تحولات را به چهار دوره می توان تقسیم نمود. در هر دوره تا حدي رایانه و نرم افزار جایگزین انسان و کاغذ شد. هر دوره از تکامل براي مدیران نظام بانکی این امکان را فراهم نمود که اوقات تلف شده را در شرایط کار رقابتی به حداقل برسانند و در گستره بالاتري به ارایه خدمت بپردازند. به عبارت دیگر فناوري جدید و الکترونیکی شدن بانکداري به آنها این امکان را داد که سرعت، کیفیت، دقت، هزینه و تنوع خدمات خود را افزایش دهند. این دوره هاي چهارگانه عبارتند از:
دوره اول: اتوماسیون پشت باجه

در این دوره صرفا اطلاعات بانکی شعب در سیستم هاي اطلاعاتی مرکزي ثبت می شد و نحوه ارسال اطلاعات به رایانه هاًي مرکزي از کاغذ به نوارهاي مغناطیسی تغییر پیدا کرد. نتایج تحولات این دوره ایجاد دقت و سرعت در موازنه حساب ها و حذف دفاتر کارت هاي حساب در بانک ها بود. اما تأثیري در رفاه مشتریان بانک ها ایجاد نکرد و تأثیر رقابتی نیز بین بانک ها بر جاي نگذاشت.

دوره دوم: اتوماسیون جلوي باجه

در این دوره دستگاه هایی شبیه کامپیوتر هاي شخصی به صورت ترمینال که به کامپیوتر سرور داخل شعبه متصل بودند در اختیار کارمندان بانک ها قرار گرفت،  نحوه کار به این صورت بودکه اطلاعات مشتریان و کارکرد روزانه شعبه به صورت جزیره اي (غیرمتمرکز) در کامپیوتر شعبه ذخیره می شد و در پایان روز از طریق خطوط مخابراتی استیجاري یاLeased Line یا Dialup به رایانه اي مرکزي بانکها منتقل می گردید .

در این دوره کارمندان به صورت لحظه اي به اطلاعات حسابها و مشتریان شعبه خود دسترسی داشتند.

از معایب این دوره می توان عنوان نمود که دسترسی به اطلاعات سایر مشتریان در شعب دیگر مقدور نبود. شبکه هاي مخابراتی در انحصار شرکت هاي دولتی که استفاده از آنها محدود و پرهزینه بود مشکل عمده بود . استفاده از کاغذ کم شده اما پرسنل بانکها کاهش نیافت. وجود نرم افزارهاي غیر یکپارچه  از معضلات این دوره بوده است. 
دوره سوم: متصل کردن مشتریان به حسابهایشان

در این دوره مشتري با استفاده از تلفن و یا مراجعه به دستگاه هاي خودپرداز و استفاده از کارت هاي مغناطیسی می توانستند به حساب هاي خود دسترسی داشته باشند و عملیات هاي انتقال وجه، برداشت وجه و مشاهده مانده و صورتحساب هاي خویش را به صورت الکترونیکی انجام دهند. از این دوره تا حدودي  سالن هاي انتظار بانک ها به تدریج خالی از صف هاي طولانی شد و لیکن هنوز به نیروي انسانی جهت ارائه خدمات بانکی پشت باجه وجود داشت .

مشتریان از دریافت خدمات بانکی به صورت حضوري احساس رضایت بیشتري می کردند. پول کاغذي هنوز رواج داشته و واریز و دریافت وجه نقد همچنان یکی از فشارهاي کاري روزانه بود. به دلیل  دسترس بودن 7 در 24 سیستم هاي تلفن بانک و خودپرداز، محدودیت ساعت کاري بانک ها دیگر جزء دغدغه هاي مشتریان نبود. صرفه جویی در مصرف کاغذ و ارائه خدمات غیرحضوري برخی از خدمات بانکی، براي بانکها سودمند بود و گسترش ظرفیت کاري براي بانکها ارزان تمام می شد.در این دوره مشتریان فقط عملیاتهاي بانکداري خرد خویش را توسط سیستمهاي مکانیزه انجام می دادند. اما در این دوره علاوه بر اینکه امکان ارائه خدمات بانکی از طریق خودپرداز و تلفن بانک به دلیل نبودن شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بانکی) براي سایر مشتریان بانکها مقدور نبود بلکه به دلیل متمرکز نبودن کلیه اطلاعات مشتریان بانک در مرکز، مشتریان شعب دیگر بانک نیز نمی توانستند از خدمات سراسري خودپرداز و تلفنبانک استفاده نمایند . 
دوره چهارم: یکپارچه سازي سیستم ها و مرتبط کردن مشتري با تمامی عملیات بانکهاي CORE Banking

پیدایش این دوره با ایجاد شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بانکی) همزمان گردید. در شبکه شتاب با بکارگیري از بستر مخابراتی کشور و راه اندازي شبکه اختصاصی بانکی این امکان فراهم گردیده که از طریق نرم افزار مدیریت تراکنشها که بر روي مرکز داده Data Center  بانک مرکزي نصب می باشد، بانکها بتوانند خدمات کارتی بین بانکی را از طریق درگاههاي بانکداري الکترونیک (خودپرداز، تلفنبانک، اینترنت بانک و غیره) به سایر مشتریان نیز ارائه نمایند. قبل از راه اندازي این شبکه بانکها می توانستند فقط به کارتهاي مشتریان خود خدمات بانکی را ارائه نمایند. بنابراین در این دوره به دلیل متمرکز شدن و یکپارچه سازي بانک اطلاعات و سرویسهاي بانکی، مشتري قادر می باشد که اکثر خدمات بانکی مورد نظر خود را از تمامی شعب بانک دریافت نماید.

همچنین سیستم ها از حالت جزیره اي خارج و یکپارچه می شوند طوري که مشتري می تواند بدون نیاز به حضور فیزیکی در هر زمان و مکان صرفًاً با استفاده از رایانه شخصی تمامی نیازهاي خود را از طریق سیستم الکترونیکی بانک برطرف نماید. در این دوره با کاهش نیروي انسانی شعب صرفه جویی بیشتري صورت می گیرد.
رعنا کوزلی لاهرودی- کاردانی حرفه‌ای امور بانکی
تیرماه 1399