انواع کنتور های 3فاز و تک فاز

[حسین شفائی نژاد]

کنتور اکتیو: دستگاهی است که برای اندازه گیری مقدار انرژی اکتیو برق مصرفی مشترک مورد استفاده قرار میگیرد.

کنتور راکتیو: دستگاهی است که برای اندازه گیری مقدار انرژی راکتیو بکار میرود.

انشعابات دیماندی: انشعابات دیماندی یا مصارف سنگین به انشعاباتی اطلاق میگردد که قدرت قرار دادی آن‌ها از حد معینی بیشتر بوده و معمولا مشمول پرداخت دیماند نیز میگردد. حداقل قدرت قراردادی بر اساس آیین نامه تکمیلی تعرفه‌های برق در حال حاظر سه فاز ۵۰A معادل ۳۰KW میباشد.

انشعابات ولتاژ اولیه: این انشعابات از ولتاژ اولیه ۲۰ کیلو ولت تغذیه میشوند و لوازم اندازه گیری آن‌ها در روی شبکه فشار متوسط نصب میشود و طبق آیین نامه تکمیلی تعرفه‌های برق برای متقاضیان با قدرت درخواستی بیش از ۲۵۰ کیلو وات و حداکثر ۲ MW را شامل میشود.

انشعابات ولتاژ ثانویه: این انشعابات اصولا با ولتاژ ۳۸۰ ولت تغذیه میشوند و لوازم اندازه گیری آن‌ها به روی شبکه فشار ضعیف نصب میشود.

ماکسیمتر:دستگاهی است که بر روی کنتور‌های اکتیو نصب شده و حداکثر توان مصرفی را در یک بازه زمانی مشخص (۱۵ دقیقه) نشان میدهد.
اساس کار کنتور:

کنتور‌ها بر اساس نیروی الکترومغناطیس عمل میکنند. میدانیم که اگر از یک سیم پیچ جریان برق بگذرد در اطراف آن یک میدان مغناطیسی ایجاد میشود که شدت و جهت این میدان به جریان عبوری از سیم پیچ بستگی دارد. در کنتور‌های تکفاز دو دسته سیم پیچ وجود دارد که یکی از آن‌ها دارای تعداد دور کم و قطر بیشتر نسبت به دیگری است. سیم پیچ ضخیم‌تر با دور کمتر را سیم پیچ جریان و دیگری را سیم پیچ ولتاژ مینامند.

انواع کنتور:

برای مصارف خانگی دونوع کنتور تکفاز و سه فاز بطور عام وجود دارند که در دسته بندی کنتور‌ها به نوع اکتیو معروفند. اما در مصارف صنعتی میتوان به کنتور‌های راکتیو و کنتول‌های دو تعرفه اشاره کرد. از طرق دیگر میتوان کنتور‌ها را به دو دسته مکانیکی و دیجیتالی تقسیم بندی کرد که منظور از مکانیکی همان کنتور‌های معمولی هستند.

کنتور‌های مکانیکی:

۱- کنتور‌های تکفاز مکانیکی: این کنتور‌ها با ولتاژ ۲۲۰ ولت کار میکنند و از نظر جریان اسمی دارای انواع زیر هستند:

کنتور‌های ۵ آمپر، ۱۵ آمپر، ۲۵ آمپر

۲- کنتور‌های سه فاز غیر دیماندی مکانیکی: این کنتور‌ها با ولتاژ ۲۲۰/۳۸۰ کار میکنند و از نظر جریان اسمی دارای انواع زیر هستند:

کنتور‌های (۴۰) ۱۰ آمپر و (۱۰۰) ۲۵ آمپر.

۳- کنتور‌های سه فاز دیماندی مکانیکی: این کنتور‌ها با ولتاژ ۲۲۰/۳۸۰ ولت و ۱۰۰/۱۰۰ ولت کار میکنند و آمپراژ آن‌ها ۵ آمپر میباشد.


کنتور‌های دیجیتالی:

۱- کنتور‌های دیجیتالی تکفاز: این کنتور‌ها با ولتاژ ۲۲۰/۳۲۰ ولت کار مینمایند و از نظر جریان اسمی که با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده ما بین ۵ تا ۱۰۰ آمپر میباشند و به صورت پالسی کار مینمایند.

۲- کنتور‌های دیجیتالی سه فاز: کنتور‌هایی هستند که قابلیت سنجش همزمان انرژی‌های مصرفی اکتیو و راکتیو را به صورت هشت تعرفه دارند و به دو نوع عادی (غیر دیماندی) و دیماندی میباشد و به صورت پالسی کار مینمایند.

۱-۲- کنتور‌های غیر دیماندی (عادی) سه فاز: این نوع کنتور‌ها با ولتاژ (۳x۲۳۰/۴۰۰) ولت کار میکنند و از جریان اسمی با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده ۲ تا ۱۰۰ آمپر میباشند و به صورت پالسی کار مینمایند و قابلیت نصب به طور مستقیم و یا با استفاده از ترانس جریان را دارند در این صورت کنتور دیماندی خواهد بود.

۲-۲- کنتور‌های دیماندی سه فاز: این نوع کنتور‌ها با ولتاژ (۳x۲۳۰/۴۰۰) و یا (۳x۲۳۰/۴۰۰) ولت کار میکنند و از نظر جریان اسمی با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده و یا (۱-۱۰) آمپری میباشند و قابلیت نصب از طریق CT و PT را دارند و بر حسب مقدار و ولتاژ کاری آن‌ها به صورت اولیه و یا ثانویه قابلیت نصب را دارند و به طور پالسی کار مینمایند.

نحوه نصب کنتور تکفاز در مدارات:




سیم فاز را به سر سیم پیچ جریان وصل نموده و از سر دیگر آن فاز را میگیرند؛ و دو سر سیم پیچ ولتاژ را به فاز و نول وصل میکنند. زمانی که مصرف کننده‌ای به کنتور وصل میشود جریان از سیم فاز و نول میگذرد. بعبارت دیگر جریان مصرف کننده از سیم پپیچ جریان میگذرد و در آن یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند. سیم پیچ ولتاژ که همیشه به برق وصل است و دارای یک میدان مغناطیسی ثابت است که مقدار آن هیچ ارتباطی به مصرف کننده متصل شده به کنتور ندارد. این دو میدان مغناطیسی بر هم اثر کرده و سبب ایجاد نیروی حرکتی در صفحه آلومینیومی درون کنتور میشود. سرعت حرکت این صحفه با جریان مصرف کننده رابطه مستقیم دارد. این حرکت توسط یک محور و چرخ دنده به یک شماره انداز یا نمراتور ارتباط دارد و بر اساس گردش ۀن شماره‌ها زیاد میشود. این شماره‌ها بجز رقم اول میزان کارکرد کنتور یا همان مصرف انرژی الکتریکی را بر حسب کیلو وات ساعت نشان میدهند. البته درون کنتور قطعات دیگری هم نظیر: آهنربای سرعت گیر و پیچ‌های تنظیم و... وجود دارند که ما از توضضیح آن‌ها صرف نظر کرده ایم.

نحوه اتصال کنتور سه فاز:

۱- کنتور سه فاز سه سیمه:

این کنتور‌ها برای سیستم‌های سه فاز متعادل مورد استفاده قرار میگیرند که در این سیستم نیازی به سیم نول نیست.




۲- کنتور سه فاز چهارسیمه:

این کنتور برای سیستم‌های سه فاز نامتعادل و متعادل مطلوب میباشد.





اساس کار کنتور‌های پیشرفته:

در کشور‌های برخوردار از تکنولوژی دیگر کنتور نویسی به مفهوم رایج آن در ایران منسوخ شده است. در این کشور‌ها که پول الکترونیکی بسیار رایج است از کنتور‌های هوشمند که در بازه‌های زمانی خاص میزان مصرف را مشخص کرده و به ادارات برق گزارش میدهند استفاده میشود. این کنتور‌ها میزان مصرف را از طریق همان خطوط برقی که آنرا میرسانند به توزیع کننده اطلاع میدهند و شرکت‌های فروشنده برق نیز بطور خودکار از حساب مصرف کننده برداشت میکنند. در صورت موجود نبودن حساب و پس از اخطار‌های کتبی از طریق فرمان از راه خطوط برق بصورت خودکار کنتور برق مشترک را قطع میکند و مشترک پس از پرداخت هزینه میتواند از خدمات شرکت فروشنده استفاده کند.

کنتور هوشمند:




کنتور هوشمند یک کنتور الکتریکی است که مصرف برق را در فواصل زمانی یک ساعته و یا کمتر ثبت کرده و اطلاعات ثبت شده را حداقل یک بار در روز به سیستم مرکزی برای نظارت و صدور صورت حساب ارسال میکند. کنتور هوشمنده پیشرفته AMI قدر به ارتباط دو جانبه میان کنتور نصب شده در اماکن و سیستم مرکزی است. بر خلاف کنتور مغناطیسی، کنتور هوشمند میتواند داده‌ها جمع آوری شده را تجزیه و تحلیل کرده و از آن‌ها یک گزارش تهیه کند که این گزارش گیری در جایی غیر از محل کنتور‌ها انجام میگیرد که اصطلاحا فراهم کردن گزارش از راه دور نامیده میشود. در مقام مقایسه، تاکنون حدود ۴،۷ میلیون کنتور هوشمند درانتاریو و ۴۰۰ هزار مورد در بریتیش کلمبیا نصب شده است.