انواع آب مقطر و کاربردها

[سپهر الکترونیک]

آب مقطر (Distilled Water) یکی از انواع آب‌های تصفیه‌شده است که طی فرایند تقطیر، ناخالصی‌های آن از بین می‌رود. این نوع آب در صنایع مختلف از جمله پزشکی، آزمایشگاهی، خودروسازی و حتی در برخی مصارف خانگی کاربرد دارد. اما آب مقطر تنها یک نوع ندارد و بسته به روش تولید، میزان خلوص، و کاربرد نهایی، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. در این مطلب با انواع آب مقطر، ویژگی‌های هر نوع، روش تولید و کاربردهای آن آشنا خواهیم شد.

1. آب مقطر ساده (Single Distilled Water)
تعریف: آب مقطر ساده، رایج‌ترین نوع آب مقطر است که از طریق تقطیر یک‌مرحله‌ای تهیه می‌شود. در این روش، آب تا دمای جوش گرم شده و بخار حاصل از آن جمع‌آوری شده و دوباره به مایع تبدیل می‌شود.

ویژگی‌ها:

خلوص بالا نسبت به آب معمولی

حذف اکثر مواد معدنی، میکروارگانیسم‌ها و یون‌ها

ارزان‌تر و در دسترس‌تر از سایر انواع آب مقطر

کاربردها:

مناسب برای اتوکلاوها

دستگاه‌های بخور و اتوهای بخار

مصرف خانگی مانند شست‌وشوی وسایل حساس یا باتری خودرو

2. آب دوبار مقطر (Double Distilled Water)
تعریف: همان‌طور که از نام آن پیداست، این نوع آب دو بار تقطیر شده است تا خلوص بیشتری داشته باشد. در آزمایشگاه‌ها و مراکز علمی، معمولاً از این نوع آب استفاده می‌شود.

ویژگی‌ها:

خلوص بسیار بالا (بیش از 99.9%)

هدایت الکتریکی بسیار پایین (در حد چند میکروزیمنس)

فاقد یون‌ها و آلودگی‌های آلی

کاربردها:

آزمایشگاه‌های بیوشیمی و میکروبیولوژی

تولید داروها و سرم‌های تزریقی

صنایع الکترونیک حساس

3. آب مقطر سه‌بار تقطیر شده (Triple Distilled Water)
تعریف: این نوع آب از طریق سه مرحله تقطیر تولید می‌شود و یکی از خالص‌ترین اشکال آب محسوب می‌شود. اغلب در موارد فوق‌حساس و فوق‌تمیز از آن استفاده می‌شود.

ویژگی‌ها:

فاقد تقریباً هرگونه یون و ناخالصی

هدایت الکتریکی در حد صفر

گران‌قیمت‌تر از انواع دیگر

کاربردها:

صنایع تولید چیپ‌های الکترونیکی و نیمه‌رسانا

تولید مواد آزمایشگاهی بسیار حساس

مراکز تحقیقاتی پیشرفته

4. آب دی‌یونیزه (Deionized Water)
تعریف: آب دی‌یونیزه شده از لحاظ فنی نوعی آب مقطر نیست، اما به دلیل شباهت در کاربرد و خلوص، اغلب در همین دسته بررسی می‌شود. این آب با عبور از فیلترهای رزینی، یون‌های مثبت و منفی آن حذف می‌شود.

ویژگی‌ها:

حذف یون‌ها بدون استفاده از تقطیر

ممکن است هنوز حاوی مواد آلی غیر یونی باشد

نسبت به آب مقطر سریع‌تر تولید می‌شود

کاربردها:

مناسب برای باتری‌های صنعتی و خودروها

شست‌وشوی شیشه‌آلات آزمایشگاهی

صنایع شیمیایی و نساجی

5. آب فوق خالص (Ultrapure Water)
تعریف: آب فوق خالص یا UPW، آب با خلوص بسیار بالا است که تمام یون‌ها، ذرات، باکتری‌ها و حتی گازهای محلول در آن حذف شده‌اند. تولید این نوع آب از طریق ترکیبی از روش‌های تقطیر، فیلتراسیون، اسمز معکوس و اشعه UV انجام می‌شود.

ویژگی‌ها:

خلوص در حد نانویی

رسانایی کمتر از 0.056 µS/cm

استفاده فقط در صنایع خاص و پیشرفته

کاربردها:

ساخت تراشه‌های کامپیوتری

صنایع دارویی پیشرفته

آزمایشگاه‌های فیزیک هسته‌ای و نانوتکنولوژی

6. آب مقطر آرایشی-بهداشتی
تعریف: این نوع آب مقطر برای استفاده در محصولات آرایشی مانند تونر، ماسک صورت یا کرم‌ها تولید می‌شود. معمولاً طی فرایند تقطیر همراه با گیاهان دارویی نیز تهیه می‌شود.

ویژگی‌ها:

تهیه‌شده در شرایط استریل

فاقد مواد حساسیت‌زا

در برخی موارد همراه با عصاره‌های گیاهی (مثل گلاب یا آویشن مقطر)

کاربردها:

تولید لوسیون‌ها و سرم‌های پوستی

فرمولاسیون شامپو و کرم‌ها

پاک‌کننده‌های آرایشی

7. آب مقطر صنعتی
تعریف: این نوع آب برای استفاده در ماشین‌آلات، سیستم‌های خنک‌کننده، دیگ‌های بخار و تجهیزات صنعتی تولید می‌شود. خلوص آن به اندازه‌ی آب آزمایشگاهی بالا نیست، اما یون‌ها و ناخالصی‌های مضر حذف شده‌اند.

ویژگی‌ها:

اقتصادی‌تر

تولید انبوه

بسته به کاربرد ممکن است نیاز به افزودنی داشته باشد (مثل ضدخوردگی)

کاربردها:

خنک‌سازی در نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها

تولید شوینده‌های صنعتی

استفاده در کارخانه‌های تولید رنگ و پلاستیک

تفاوت آب مقطر و آب آشامیدنی
بر خلاف تصور رایج، آب مقطر به دلیل نداشتن املاح معدنی برای مصرف آشامیدنی روزانه مناسب نیست، چرا که بدن انسان به برخی از این املاح نیاز دارد. مصرف بلندمدت آب مقطر ممکن است باعث کاهش سطح الکترولیت‌ها شود.

نتیجه‌گیری
آب مقطر تنها یک نوع ندارد و بسته به روش تولید و میزان خلوص به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. از مصارف روزمره خانگی گرفته تا صنایع پیشرفته الکترونیک و پزشکی، هر یک از این انواع کاربرد خاص خود را دارند. شناخت دقیق این دسته‌بندی‌ها و خرید از فروشگاه های معتبری همچون کیمیا قطره،کمک می‌کند تا نوع مناسب آب را برای هر کاربرد انتخاب کنیم و از هزینه‌های اضافی یا آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنیم.