پیمایش جمشید تا گلباران نوروز بر خوان هفت سین

[sara]

نوروز بزرگترین جشن ملى ایرانیان سابقه اى هزاران ساله دارد. از گذشته هاى دور آریایى هاى ساکن در فلات ایران، آغاز بهار را بهبرگزارى مراسم ویژه و توام با سرور و شادمانى اختصاص مى دادند.

هرمزد روز، سفر با تخت زرین جمشید

برخى پژوهشگران، ریشه « جمشید پیشدادى » تاریخى این جشن را به «نوروز جمشیدى» نسبت مى دهند و نوروز را مى خوانند.این گروه معتقدند که جمشیدشاه بعداز یک سلسله اصلاحات اجتماعى بر تخت زرین نشست و فاصله بین دماوند تا بابل را در یک روز پیمود و آن روز (روز هرمزد) از فروردین ماه بود. چون مردم این شگفتى از جمشید دیدند آن روز را جشن گرفتند.

«نوروز» گرفته و آن روز را که یعنى زایش و نوشدنى که « وجودى نوروز همزمان با سال جدید در طبیعت هم دیده مى شود رمز ماندگانى این جشن باستانى است.

گرچه بنا بر قانون تغییر پدیده هاى فرهنگى ، نوروز هم نسبت به گذشته با دگرگونى هایىهمراه است اما نوروز بنا به اصل تازگى بخشیدن به طبیعت و روح انسان همچنان پایدار ماند.

خوان نوروزی

اما بدانیم فلسفه سین های نوروز نیز جالب است. در آیین هاى با انواع «خوانى» باستانى ایران براى هر جشن خوراکى ها گسترده مى شد و خوان نوروزى نام داشت.

این سفره معمولا چند ساعت مانده به زمان تحویل سال نو آماده و بر صفحه اى بلندتر از سطح زمین چیده مى شد. همچنین شخصی به نام میزدبان(MAYZADPAN) برای پخش کردن خوراکى ها در کنار سفره گماشته مى شد.

خوان نوروزی بر پایه هفت مقدس

این خوان نوروزى برپایه عدد مقدس هفت بنا شده بود. توران شهریارى، سخنران جامعه زرتشتى تقدس عدد هفت از آیین مهر را از نشات گرفته از الهه میترا می داند. در این آیین براى رسیدن انسان به مقام عالى و آسمانى هفت مرحله وجود داشت. پس عدد هفت از پیش از زرتشت براى انسان عزیز بوده و در آیین هاى مختلف و به نمادهاى گوناگون دیدهمى شود، مانند هفت آسمان، هفت دریا، هفت همچنین اسناد تاریخى از برپایى سفره «... گیاه و هفت سین به یاد هفت امشاسپندان (7 فرشته مقدس) خبر مى دهند؛ طبق این اسناد، هفت امشاسپندان مقدس عبارت بودند از: اهورامزدا (به معنى سرور دانا)، و هومن(اندیشه نیک)، اردیبهشت (پاکى وراستى)، شهریور (شهریارى آرزو شده با کشور جاودانى)،سپندارمزد (عشق و پارسایى)، خرداد (رسایى و کمال) و امرداد (نگهبان گیاهان).

هفت شین، سین یا چین؟

اما در بسیارى از منابع تاریخى آمده که بوده و بعدها «هفت شین» نخست «هفت سین» به این نام تغییر یافته و اجزاى تشکیل دهنده سفره هفت «هفت چین» شین بودند، جامعه زرتشتى در این باره مى گوید هخامنشیان در نوروز به روى هفت ظرف چینى غذا مى گذاشتند که به آن هفت چین یا هفت چیدنى مى گفتند.

بعدها در زمان ساسانیان هفت شین رسم متداول مردم ایران شد و شمشاد در کنار بقیه شین هاى نوروزى، به نشانه سبزى و جاودانگى برسر سفره قرارگرفت. اما با پذیرش اسلام از سوى ایرانیان سعى در حفظ سنت ها و آیین هاى باستانى خود کردند.

فلسلفه سین های هفت سین

سمنو: نماد زایش و بارورى گیاهان است و از جوانه هاى تازه رسیده گندم تهیه مى شود.

سیب: هم نماد بارورى است و زایش است، درگذشته سیب را درخم هاى ویژه اى نگهدارى مى کردند و قبل از نوروز به همدیگر هدیه مى دادند. مى گویند سیب با زایش هم نسبت دارد، بدین صورت که اغلب درویش ها سیبى را از وسط نصف مى کرد و نیمى از آن را به زن و نیم دیگر را به شوهر مى داد و به این ترتیب مرد از عقیم بودن و زن از نازایى رها مى شد.

سنجد: نماد عشق و دلباختگى است و از مقدمات اصلى تولدو زایندگى. عده اى عقیده دارند که بوى برگ و شکوفه درخت سنجد محرک عشق است.

سبزه : نماد شادابى و سرسبزى و نشانگر زندگى بشر و پیوند او با

طبیعت است.

درگذشته سبزه ها را به تعداد هفت یا دوازده که شمار مقدس برج

هاست در قاب هاى گرانبها سبز مى کردند. در دوران باستان درکاخ

پادشاهان 20 روز پیش ازنوروز دوازده ستون را از خشت خام برمى آوردند، و بر هریک از آن ها یکى از غلات را مى کاشتند و خوب روییدن هریک را به فال نیک مى گرفتند و به این باور بودند که آن دانه درآن سال پربار خواهدبود. در روز ششم فروردین آن سبزه ها را مى چیدند و به نشانه برکت و بارورى در تالارها پخش مى کردند.

سماق و سیر نماد چاشنى و محرک شادى در زندگى به شمار مى روند. اما غیر از این گیاهان و میوه هاى سفره نشین و نماد « تخم مرغ » خوان نوروزى اجزاى دیگرى هم داشته است: دراین میان نماد روشنایى «آینه»زایش و آفرینش است و نشانه اى از نطفه و نژاد نشانه برکت «آب و ماهى» است و حتما باید در بالاى سفره جاى بگیرد در زندگى هستند. ماهى به عنوان نشانه اسفندماه بر سفره گذاشته مى شود، که نمادى از امشاسپند شهریور (نگهبان فلزات) است «سکه» به نیت برکت و درآمد زیاد انتخاب شده است.

شاخه هاى سرو، دانه هاى انار، گل بیدمشک، شیر نارنج، نان و پنیر، شمعدان و... را هم مى توان جزو اجزاى دیگر سفره هفت سین دانست.

کتاب مقدس بر خوان نوروزی

یکى از پایه هاى اصلى خوان نوروزى است و براساس « کتاب مقدس» آن هرخانواده اى به تناسب مذهب خود، کتاب مقدسى را که قبول دارد بر سفره مى گذارد.

چنانچه مسلمانان قرآن، زرتشتیان اوستا و کلیمیان تورات را بر بالاى سفره هایشان جاى مى دهند.

بر سر سفره زرتشتیان درکنار اسپند هم دیده مى شود که به گفته موبد فیروزگرى خاصیت « آویشن» ، و سنجد ضدعفونى کننده و دارویى دارد و به نیت سلامتى و بیشتر به حالت تبریک بر سر سفره گذاشته می شود.