09-11-2020, 11:52 PM
صنایع پتروشیمی در اقتصاد ملی ایران نیز نقشی پررنگ ایفا می‌کند. بخش پتروشیمی بعد از بخش سایر معادن به غیر از نفت و گاز (صادرات غیر نفتی) بیشترین تاثیر‌گذاری در اتخاذ سیاست توسعه صادرات بر رشد اقتصادی خود بخش را داشته است و در میان بخش‌های اقتصادی كشور (غیر نفتی) حائز رتبه دوم می‌باشد. بخش پتروشیمی در بین بخش‌های تولیدی كشور با تعقیب سیاست جایگزینی واردات، موفق ترین بخش در اقتصاد كشور بوده به نحوی كه از نظر تاثیر‌گذاری بر رشد خود بخش، طی دوره مزبور، رتبه اول را در كل اقتصاد كشور داشته است. لامحاله بخش پتروشیمی ایران دارای بیشترین قابلیت رشد در بخش نفت و دیگر صنایع ایران طی 10 سال آینده است. هم‌اینك ظرفیت تولیدات پتروشیمی كشور 32.7 میلیون تن است كه بخشی از آن به بهره برداری رسیده و مابقی نیز در دست تكمیل و راه‌اندازی است. با نگاهی به اختلاف تولید کنونی و ظرفیت تولیدی در می‌یابیم که فاصله ای 11 میلیون تنی وجود دارد که اگر این عدد را در ارقام صادراتی ضرب کنیم، درآمدهای ارزی ایران به طرز قابل توجهی افزایش نشان خواهد داد. اهمیت اینن صنعت تا بدانجاست که صنعت پتروشیمی مقام نخست كمك به تحقق برنامه راهبردی «جانشینی واردات» را به منظور جانشین‌سازی تولیدات داخلی به جای محصولات وارداتی، در فاصله سال های 1376تا 1386 در میان صنایع مختلف كشور به دست آورده است.
اما در عدم تحقق ظرفیت تولیدی پتروشیمی، وجود چالش‌هایی است که صنعت پتروشیمی ایران را آزار می‌دهد. بدون شک اولین چالش در صنعت پتروشیمی ایران، غفلت از اتخاذ رویكردی سیستمی و عدم توجه به زنجیره ارزش در صنایع پتروشیمی است كه در این ارتباط می‌توان به موارد ذیل اشاره كرد:
الف) صنایعی كه در انتهای زنجیره ارزش قرار دارند، اگرچه از لحاظ كمی در حد قابل قبول می‌باشند ولی از لحاظ كیفی و توان رقابت‌پذیری و مشتری محوری در سطح پایین قراردارند.
ب) مجتمع‌های پتروشیمی به نیازهای صنایع پایین‌دستی خود توجهی ندارند. در بسیاری از موارد صنایعی مانند صنایع لوازم خانگی كه در انتهای زنجیره ارزش قرار دارند، قطعاتی كه از مواد پلیمر خارجی ساخته شده‌اند را ترجیح می‌دهند، علی‌رغم آنكه برخی از این پلیمرها در كشور تولید می‌شوند.
ج)مسائلی از قبیل خدمات پس از فروش، تنوع محصول، تولید سفارشی محصول، تحویل به موقع محصول و قیمت گذاری مناسب از جمله مسائلی است كه در مجموعه پتروشیمی ایران توجه كافی به آنها نمی‌شود. بنابراین شاید یكی از مهمترین مسائل در توسعه صنعت پتروشیمی توجه به زنجیره ارزش و اینكه تلاش‌های خود را در چه بخشی از زنجیره متمركز كنیم باشد.
در این راستا، توجه به ارتباط و تعامل صنایع جانبی، پسین و پیشین پتروشیمی ضروری به نظر می‌رسد.
در همین حال، بالا بردن سریع ظرفیت‌ها از دیگر چالش‌های صنعت پتروشیمی كشور در آینده تولید محصولات پتروشیمی كه یكی از تمهیدات تولیدی خاورمیانه در دهه پیش و دهه فعلی است، می‌باشد. در این رابطه، بررسی ظرفیت‌های مشابه موجود در منطقه و مقایسه آن با پتانسیل فروش در اروپا و چین بسیار مهم است. ظرفیت‌های تولید اتیلن، پلی اتیلن در خاورمیانه شدیداً صعودی است. تنها در ایران، محصولات پلیمری از 480 تن در سال 2000 ، به رقم تقریبی 4500 تن در سال 2005 افزایش یافته است. با توجه به سیاست‌های اتخاذ شده، در آینده نیز شاهد گسترش بیشتر این افزایش ظرفیت تولید برای ایران و سایر این محصولات در ایران خواهیم بود که نتیجه این تولید، قیمت‌ها است كه زیان‌های قابل توجهی را برای سرمایه زیاد، آشفتگی و تباهی‌گذاران بوجود خواهد آورد. در همین حال، سرعت بالای رشد و توسعه این صنعت در ایران كه موجب خستگی و عدم كشش منابع خدماتی می‌گردد، نیز می‌تواند چالش دیگر این صنعت باشد. همچنین بحران زیست محیطی در جهان مانند ازبین رفتن لایه ازن، گرم شدن كره زمین و تغییرات آب و هوا ممكن است قوانین سخت گیرانه تری نسبت به محافظت‌های زیست محیطی بر شركت‌های پتروشیمی تحمیل نماید.