10-02-2022, 06:19 PM
فهرست سرخ آی‌یوسی‌ان یا فهرست سرخ گونه‌ها که به اختصار فهرست سرخ نیز خوانده می‌شود، فراگیرترین مرجع بررسی وضعیت حفاظت گونه‌های زنده در جهان است. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، که این فهرست را منتشر می‌کند، اصلی‌ترین مرجع در جهان برای بررسی وضعیت بقای جانوران است. در عین حال فهرست‌هایی نیز از وضعیّت گونه‌های در خطر توسط گروه‌ها و کشورها منتشر می‌شوند که برآوردی از وضعیت انقراض این گونه‌ها در یک منطقهٔ خاص هستند.
فهرست سرخ بر پایهٔ معیارهای دقیق در رابطه با وضعیت انقراض هزاران گونه تهیه می‌شود. این معیارها برای همهٔ جانوران در هر منطقه‌ای از جهان یکی هستند. هدف از تهیهٔ این سیاهه آگاه کردن مردم و سیاست‌مداران در رابطه با وضعیت جانوران و کمک به جامعهٔ جهانی در کم کردن میزان منقرض شدن گونه‌ها است.
IUCN تلاش می‌کند تا برآورد خود از هر جاندار را در هر پنج سال، یا بیشینه ده سال، یکبار بازبینی و به روز کند. این کار در روندی با همکاری چندین بازبین گروه تخصصی نجاتصورت می‌پذیرد. گروه بازبینان متخصصان گونه‌ای ویژه، گروهی از گونه‌ها یا منطقه‌ای ویژه هستند یا اعضای گروهی همچون انجمن جهانی پرندگان که به گونه تخصصی روی یک رده (در این مورد، پرندگان) فعالیت می‌کنند.
گونه‌ها به نه رده تقسیم شده‌اند که این تقسیم بر پایه معیارهایی چون نرخ کاهش جمعیت، اندازه جمعیت، گستردگی و اندازه قلمرو و میزان پخش‌شدگی در جمعیت و منطقه زندگی آن‌ها انجام شده است:]
منقرض‌شده (EX):هیچ نمونهٔ زنده‌ای از جانور وجود ندارد.
منقرض‌شده در طبیعت(EW):تنها در اسارت موجود است یا در گروه‌های محدود در منطقه‌ای بیرون از منطقه اصلی خود زندگی می‌کند.
در بحران انقراض (CR): وضعیت بحرانی و احتمال بسیار بالای منقرض شدن در حیات وحش.
در خطر انقراض(EN):احتمال بالای خطر انقراض در حیات وحش.
آسیب‌پذیر(VU): احتمال بالای تهدید و در خطر بودن در حیات وحش.
نزدیک تهدید (NT):احتمال دارد در آینده نزدیک در تهدید قرار گیرد.
کمترین نگرانی(LC):کمترین تهدید. شرایط مناسبی دارد و نیازی برای طبقه‌بندی در گروه‌های تهدید شده نیست. گونه‌هایی که پرشمار هستند و در مناطق گسترده‌ای از جهان حضور دارند در این دسته گذارده می‌شوند.
کمبود داده (DD): اطلاعات کافی برای رسیدن به برآوردی دربارهٔ ریسک انقراض آن در دسترس نیست.
ارزیابی نشده (NE):هنوز در بررسی‌های IUCN به‌شمار نیامده است.
در رده‌بندی آی‌یوسی‌ان، جانور «تهدیدشده» اغلب به جانورانی گفته می‌شود که در یکی از سه رده «در بحران انقراض»، «در خطر انقراض» یا «آسیب‌پذیر» گذاشته شده باشند.
فهرست سرخ بر پایهٔ معیارهای دقیق در رابطه با وضعیت انقراض هزاران گونه تهیه می‌شود. این معیارها برای همهٔ جانوران در هر منطقه‌ای از جهان یکی هستند. هدف از تهیهٔ این سیاهه آگاه کردن مردم و سیاست‌مداران در رابطه با وضعیت جانوران و کمک به جامعهٔ جهانی در کم کردن میزان منقرض شدن گونه‌ها است.
IUCN تلاش می‌کند تا برآورد خود از هر جاندار را در هر پنج سال، یا بیشینه ده سال، یکبار بازبینی و به روز کند. این کار در روندی با همکاری چندین بازبین گروه تخصصی نجاتصورت می‌پذیرد. گروه بازبینان متخصصان گونه‌ای ویژه، گروهی از گونه‌ها یا منطقه‌ای ویژه هستند یا اعضای گروهی همچون انجمن جهانی پرندگان که به گونه تخصصی روی یک رده (در این مورد، پرندگان) فعالیت می‌کنند.
گونه‌ها به نه رده تقسیم شده‌اند که این تقسیم بر پایه معیارهایی چون نرخ کاهش جمعیت، اندازه جمعیت، گستردگی و اندازه قلمرو و میزان پخش‌شدگی در جمعیت و منطقه زندگی آن‌ها انجام شده است:]
منقرض‌شده (EX):هیچ نمونهٔ زنده‌ای از جانور وجود ندارد.
منقرض‌شده در طبیعت(EW):تنها در اسارت موجود است یا در گروه‌های محدود در منطقه‌ای بیرون از منطقه اصلی خود زندگی می‌کند.
در بحران انقراض (CR): وضعیت بحرانی و احتمال بسیار بالای منقرض شدن در حیات وحش.
در خطر انقراض(EN):احتمال بالای خطر انقراض در حیات وحش.
آسیب‌پذیر(VU): احتمال بالای تهدید و در خطر بودن در حیات وحش.
نزدیک تهدید (NT):احتمال دارد در آینده نزدیک در تهدید قرار گیرد.
کمترین نگرانی(LC):کمترین تهدید. شرایط مناسبی دارد و نیازی برای طبقه‌بندی در گروه‌های تهدید شده نیست. گونه‌هایی که پرشمار هستند و در مناطق گسترده‌ای از جهان حضور دارند در این دسته گذارده می‌شوند.
کمبود داده (DD): اطلاعات کافی برای رسیدن به برآوردی دربارهٔ ریسک انقراض آن در دسترس نیست.
ارزیابی نشده (NE):هنوز در بررسی‌های IUCN به‌شمار نیامده است.
در رده‌بندی آی‌یوسی‌ان، جانور «تهدیدشده» اغلب به جانورانی گفته می‌شود که در یکی از سه رده «در بحران انقراض»، «در خطر انقراض» یا «آسیب‌پذیر» گذاشته شده باشند.